แผนที่ - ถ้ำเอลโลรา (Ellora)

เอโลรา (Ellora; \e-ˈlȯr-ə\) หรือนิยมทับศัพท์อิงชื่อภาษาอังกฤษว่า เอลโลรา หรือชื่อในภาษามราฐี เวรูละ (มราฐี: वेरूळ; ไอเอเอสที: ) เป็นแหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโกตั้งอยู่ที่อำเภอออรังกาบาด รัฐมหาราษฏระ ประเทศอินเดีย เป็นหมู่ศาสนสถานและวิหารเจาะหิน (rock-cut) ที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ประกอบด้วยงานศิลปะและโบราณสถานของศาสนาฮินดู, ศาสนาพุทธ และศาสนาไชนะ อายุราวปี 600–1000 ถ้ำหมายเลข 16 ถือเป็นสถาปัตยกรรมเจาะหินก้อนเดี่ยว (single monolithic rock excavation) ที่ใหญ่ที่สุดในโลก ภายในถ้ำหมายเลข 16 คือไกรลาศมนเทียร และราชรถที่สร้างขึ้นเพื่อบูชาพระศิวะ

ปัจจุบันค้นพบถ้ำมากกว่า 100 ถ้ำในหมู่ถ้ำเอโลรา ทั้งหมดสร้างขึ้นโดยการเจาะเข้าไปในหน้าผาหินบะซอลต์ในหมู่เทือกเขาจารนันทรี (Charanandri Hills) ปัจจุบันมีเพียง 34 ถ้ำที่เปิดให้เข้าชมสำหรับสาธารณชน ในจำนวนนี้ประกอบด้วยวิหารในศาสนาพุทธ 12 แห่ง (ถ้ำหมายเลข 1–12), ฮินดู 17 แห่ง (ถ้ำหมายเลข 13–29) และไชนะ 5 แห่ง (ถ้ำหมายเลข 30–34) ภายในแต่ละวิหารเจาะหินเป็นการแสดงถึงศิลปกรรมและความเชื่อที่แพร่หลายในสหัสวรรษที่หนึ่ง และสร้างตามความเชื่อของแต่ละศาสนา การก่อสร้างให้อยู่ใกล้ชิดกันเช่นนี้เป็นการแสดงถึงความกลมเกลียวระหว่างศาสนา หมู๋วิหารทั้งหมดล้วนสร้างขึ้นในจักรวรรดิราษฏรกูฏ (สำหรับวิหารพุทธและฮินดู) และจักรวรรดิยาทวะ (วิหารไชนะ) สนับสนุนการก่อสร้างโดยกษัตริย์ ขุนนาง และผู้ค้าขายที่มั่งคั่งในแต่ละยุคสมัย